Goed opdrachtgeverschap: nog een wereld te winnen

Goed opdrachtgeverschap krijgt steeds meer aandacht in het nieuws en de politiek, mede door de toename van het aantal zelfstandigen op de arbeidsmarkt. Ondanks de groeiende bewustwording blijft het in ontwikkeling, er bestaat immers niet één definitie van goed opdrachtgeverschap. Maar is hier wel behoefte aan? En wat zijn de juridische aspecten waar je rekening mee moet houden? Kan er bijvoorbeeld aansluiting gezocht worden bij het goed werkgeverschap, zoals dat geldt voor reguliere werknemers? Het antwoord op deze vragen, en meer, vind je in deze blog.

Goed werkgeverschap vs. goed opdrachtgeverschap

De wetgever heeft voor de arbeidsovereenkomst bepaald dat de werkgever zich als goed werkgever dient te gedragen en de werknemer als goed werknemer. Naast alle wettelijke verplichtingen die voor de werkgever voortvloeien uit het arbeidsrecht, fungeert het in de wet verankerde goed werkgeverschap meer als een open norm, een vangnetregeling. Indien een bepaalde gedraging niet binnen de wettelijke kaders valt, kan men het mogelijk toch plaatsen binnen het goed werkgeverschap. Het goed werkgeverschap vormt daarmee een fundamenteel onderdeel van het arbeidsrecht.

De vraag is of er met betrekking tot de opdrachtovereenkomst voor zzp’ers een soortgelijke verhouding tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer bestaat en er dus gesproken kan worden van goed opdrachtgeverschap. De wetgever heeft er in de relatie tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer niet voor gekozen om een soortgelijke open norm, zoals het goed werkgeverschap, op te nemen in de wet. Wél is het goed opdrachtnemerschap opgenomen in de wet onder artikel 7:401 BW. Hierbij kan de vraag worden gesteld, waarom de opdrachtgever geen onderdeel is van deze bepaling. Echter, het is te makkelijk te veronderstellen dat goed opdrachtgeverschap bijgevolg niet bestaat. Immers, goed opdrachtnemerschap veronderstelt als tegenhanger goed opdrachtgeverschap. Net zoals de opdrachtnemer moet de opdrachtgever zich ook aan bepaalde (wettelijk) regels houden, waarvan de belangrijkste hieronder besproken zullen worden.

Wettelijke regels rondom goed opdrachtgeverschap

Verantwoordelijkheid

Voor wat betreft het uitvoeren van de opdracht ligt de verantwoordelijkheid voor het resultaat op grond van art. 7:403 BW bij de opdrachtnemer (de zzp’er), anders dan de werkgever die over het algemeen verantwoordelijk is voor het werk van zijn werknemers. Dat betekent onder andere dat de opdrachtgever, op grond van het goed opdrachtgeverschap, open zou moeten staan voor tips en adviezen van de opdrachtnemer. Dit geldt ook wanneer deze tips en adviezen niet direct in het kader van de opdracht zijn gevraagd. De verantwoordelijkheid voor een goede en zorgvuldige formulering van de opdracht, bijvoorbeeld in een opdrachtovereenkomst, ligt bij de opdrachtgever en opdrachtnemer samen. Terwijl de verantwoordelijkheid voor het uiteindelijke resultaat in de opdracht bij de opdrachtnemer ligt.

Vergoeding

In artikel 7:405 BW staat dat de opdrachtgever de opdrachtnemer een vergoeding moet betalen indien hij of zij de opdracht verricht in de uitoefening van zijn of haar beroep of bedrijf (dus niet wanneer het gaat om een vriendendienst of vrijwilligerswerk). Dit is geen loon in de zin van artikel 7:610 BW, waardoor er dus ook geen loonheffing verschuldigd is. Als partijen niet hebben afgesproken wat de hoogte van de vergoeding is, moet de vergoeding op een gebruikelijke wijze worden berekend. Is er geen gebruikelijke wijze, dan moet de opdrachtgever betalen wat redelijk is. Wat een redelijke vergoeding is hangt af van de omvang van de verrichte werkzaamheden en de branche. Net als dat de werkgever verplicht is om een (minimum)loon te betalen, is de opdrachtgever dus verplicht een deugdelijke vergoeding te betalen.

Bijzondere schade

In artikel 7:406 BW is verder opgenomen dat de opdrachtgever verantwoordelijk is voor schade veroorzaakt door bijzonder gevaar dat niet bij de opdracht hoort. De marge om in aanmerking te komen voor schadevergoeding is bewust heel klein gehouden. Het uitgangspunt hierbij is dat de opdrachtnemer zijn eigen schade draagt. Bovendien rust de bewijslast op de opdrachtnemer: hij of zij zal moeten aantonen dat de verwezenlijking van het bijzondere gevaar niet aan hem kan worden toegerekend krachtens schuld, wet, rechtshandeling of verkeersopvatting (vgl. de toerekeningsfactoren van art. 6:75 BW, die hier analoog kunnen worden toepast). Kortom, de druk betreffende het dragen van bijzondere schade rust voornamelijk op de schouders van de opdrachtnemer tenzij de schade werd veroorzaakt door gevaar dat buiten de opdracht lag.

Zorgplicht opdrachtgever

Indien er een ongeval op de werkvloer plaatsvindt is de werkgever bijna altijd aansprakelijk op grond van art. 7:658 BW. In lid 4 is opgenomen dat de opdrachtgever in sommige gevallen óók aansprakelijk is voor schade die de opdrachtnemer lijdt tijdens het verrichten van de werkzaamheden. Dit geldt alleen als de opdrachtnemer voor zijn of haar veiligheid afhankelijk is van de opdrachtgever en hij of zij wat betreft de zorgplicht van de opdrachtgever te vergelijken is met de situatie van een werknemer. In beginsel geldt deze zorgplicht alleen voor professionele opdrachtgevers (bedrijven). Bovendien kunnen partijen ook zelf afspraken maken in de opdrachtovereenkomst ten aanzien van het vergoeden van persoonlijke schade en zorgplicht.

Conclusie

Ondanks het ontbreken van een concrete wettelijke basis voor het goed opdrachtgeverschap, kunnen van de opdrachtgever maatregelen worden verwacht ter bescherming van de opdrachtnemer bij de uitoefening van diens werkzaamheden. Daarbij kan aansluiting worden gezocht bij de besproken wettelijke regelgeving en het goed werkgeverschap, zoals dat geldt met betrekking tot reguliere werknemers. Al zal de zorgplicht voor reguliere werknemers verder reiken dan voor zzp’ers het geval is. Het goed opdrachtgeverschap is bovendien nog volop in ontwikkeling, waardoor het de vraag is op welke wijze het goed opdrachtgeverschap vorm zou moeten krijgen. In de volgende blog zullen we hier verder op ingaan door te kijken naar de invulling van het goed opdrachtgeverschap in de praktijk.

Lees hier alle andere publicaties

Artikel 1: Wie bepaalt waar en hoe je je werkzaamheden uitoefent als zzp’er
Artikel 2: Het eeuwige zzp dilemma van (schijn)zelfstandigheid onder de loep
Artikel 3: Wet- en regelgeving als kompas voor goed opdrachtgeverschap
Artikel 4: Goed opdrachtgeverschap: nog een wereld te winnen
Artikel 5: Goed opdrachtgeverschap: wie is verantwoordelijk?
Artikel 6: Goed opdrachtgeverschap: branding
Artikel 7: Intermediairs & zzp’ers
Artikel 8: Modern-werkgeversgezag: platformedewerkers
Artikel 9: Goed opdrachtgeverschap: onboarding
Artikel 10: Goed opdrachtgeverschap: mag je nu wel of niet zzp’ers opleiden?
Artikel 11: Goed opdrachtgeverschap: zzp’ers feedback geven

Dit artikel is geschreven door Sjanne Marie van den Groenendaal en Bastiaan van Rossum