De overheid als werkgever: welke kansen liggen er? 

HR is het belangrijkste vak ter wereld. Dat vindt Hans van Westen, directeur van twee ondernemingen: Vista Nova, school voor loopbaan en leiderschap en GradusGroep, loopbaanbureau gericht op de publieke sector. In zijn werk komt hij veel mensen tegen die voor de overheid werken, maar die volledig zijn opgebrand. En dat is zonde. Hoe mooi zou het zijn als het niet zover hoeft te komen? Hans deed daarom onderzoek naar hoe de overheid als werkgever beter zou kunnen presteren.

Overheden verdienen beter

Ik ben gefascineerd door loopbanen en gemotiveerd om de overheid een succesvolle werkgever te laten zijn. Uit onderzoeken blijkt dat het werk zelf voor werknemers een belangrijke bron van inspiratie en motivatie is. Doe je werk waar je goed in bent? Wat van betekenis is? Daar gaat het voor veel mensen om. En daar kunnen geen arbeidsvoorwaarden tegenop. Daarom onderzocht ik welke maatregelen de overheid als werkgever kan overwegen om te komen tot een competitieve, circulaire en motiverende arbeidsmarkt voor ambtenaren. Het gaat me dan om zaken die op decentraal- en organisatieniveau aan te pakken zijn.

Hoe zien bestuurders, managers en werknemers de overheid als werkgever?

Om hier een antwoord op te geven, heb ik 9 veronderstellingen getoetst bij 3 verschillende doelgroepen binnen de overheid: bestuurders, managers en werknemers. Want in hoeverre is er overeenstemming tussen deze groepen als het gaat om de overheid als werkgever? Bijvoorbeeld op het gebied van werving, loyaliteit aan politiek, participatie, omgaan met risico’s en zelfsturing?

Zelfsturende teams zijn bijvoorbeeld een populair onderwerp. Maar het is ook een bron van onduidelijkheid en laissez-faire gedrag. Deze manier van organiseren verhoudt zich slecht tot wat mensen ook nodig hebben en het menselijk gedrag in organisaties. En het bijzondere is: uit mijn onderzoek blijkt dat zowel managers, bestuurders én medewerkers hier niet heel enthousiast over zijn. Leg bij teamontwikkeling liever het accent op teamervaringen en het stellen van haalbare doelen en houd het verwachtingspatroon van zelfsturing laag.

Iets anders wat opvalt is dat in door politiek gestuurde publieke organisaties werknemers vaak het gevoel hebben dat zij moeten overleven tot de volgende bestuurder. Dit belemmert de professionaliteit. Bestuurders herkennen dit maar matig, werknemers juist wel. Toch belangrijk om hier iets mee te doen. Bijvoorbeeld door medewerkers zich gehoord te laten voelen en daar feedback op te geven. Of door besluiten van de politiek uit te leggen aan medewerkers van de organisatie en hen te betrekken bij de uitvoerbaarheid hiervan.

Kansen voor de overheid als werkgever

De overheid heeft absoluut kansen om zich te ontwikkelen als werkgever. En dan doel ik niet op arbeidsvoorwaarden of organisatieontwikkeling, maar op de onderliggende mechanismen. Dat de overheid ziet waar het werknemers echt om gaat. En daar horen een aantal speerpunten bij, waar de overheid zich als werkgever op kan profileren. De arbeidsmarktpropositie van de overheid kan eruitzien op een manier die geloofwaardig en aantrekkelijk is.

1. We krijgen hier iets voor elkaar

Bijna iedereen vindt het fijn om werk van betekenis te doen. Als je het gevoel hebt dat je wordt tegengewerkt of als het niet lekker loopt, dan werkt dat niet motiverend. We horen in het nieuws veel over een falende overheid. Ter verontschuldiging wordt vaak gezegd, dat medewerkers en bestuurders heel hard werken. Maar dat doet iets met de beeldvorming: je moet hard werken bij de overheid, desondanks gaat er veel mis. Dat maakt werken voor de overheid niet per se aantrekkelijk. Draai dit eens om. Ruil het harde werken om voor presteren. Goed presteren als overheid én investeren in mensen. Mensen willen niet falen. Ze willen iets voor elkaar krijgen. Bergen verzetten. Als je dáár het accent op legt, dan zorgt dat niet alleen voor een meer aantrekkelijke beeldvorming, maar heeft dit ook effect op de interne dynamiek.

2. We doen het samen

Teamwerk kan kenmerkend zijn voor werkgevers, die zich bezighouden met maatschappelijke thema’s. De complexiteit van de diverse thema’s maakt teamwerk logisch en begrijpelijk voor iedereen. En het voegt iets toe aan de werkbeleving van individuen. Teamwerk wordt vaak gezien als onderdeel van het beleid, maar het is veel sterker als je dit ziet als een belangrijk en hoog gewaardeerd kenmerk van mensen in hun functioneren.

3. Wat we doen, doet ertoe

Er is geen ander type werkgever zo relevant voor maatschappij en samenleving als veel overheidswerkgevers. Je zou kunnen zeggen dat specifieke organisaties als gemeenten en bijvoorbeeld veiligheidsregio’s echt eigenaar zijn van een verantwoordelijkheid, waarmee zij de samenleving scheppen. Relevantie is een aantrekkelijk kenmerk van werk voor veel mensen. Mensen doen graag werk wat van betekenis is. Dit is dus ook iets waar de overheid als werkgever meer de nadruk op zou moeten leggen.

Meer weten?

Ben je benieuwd naar het onderzoek van Hans van Westen of zou je hier eens met hem over van gedachten willen wisselen? Neem dan rechtstreeks contact op. Meer lezen over loopbanen? Bekijk de website van Vista Nova.