#3 Over de twee gezichten van autonomie op de werkvloer

Autonomie is één van de drie kernbegrippen uit de Zelfbeschikkingstheorie van de sociaal-wetenschappelijke onderzoekers Deci & Ryan. Zij benoemen drie kernbegrippen die tezamen maken dat iemand optimaal kan functioneren. Onder autonomie verstaan zij: je vrij voelen, zelf kiezen voor een taak, de waarde van je taak inzien. Deci heeft daar later nog aan toegevoegd: de wens om psychologisch gezien vrij te kunnen handelen en niet onder druk te staan. De twee andere kernbegrippen zijn: competentie: bekwaam zijn voor je taak, je talent kunnen inzetten, dingen doen waar je goed in bent en betrokkenheid: verbinding hebben, goede sfeer ervaren en je gezien voelen.

Het begrip autonomie wordt gebruikt in relatie tot het ervaren van werkdruk. Daarbij gaat men ervan uit dat ‘als iemand een lage mate van autonomie heeft, er een groter risico is op hoge werkdruk en uitval door stress’. Gebrek aan autonomie betekent een gebrek aan beheers mogelijkheden; het niet of nauwelijks kunnen beïnvloeden van je werkomstandigheden. Het klassieke beeld hierbij is het werk in de fabriek waarbij de medewerker gedwongen is om het tempo van de lopende band bij te houden. Maar ook beroepen in bijvoorbeeld de hulpverlening kennen een flinke mate van onbeheersbaarheid.

Kort gezegd: hoge mate van autonomie wordt als positief gezien – een lage mate van autonomie als iets negatiefs.

Als stress & burnoutcoach zie ik echter ook minder positieve kanten aan het hebben van véél autonomie. Met name onder zelfstandig werkende professionals in complexe werkomgevingen die aan ingewikkelde opgaven werken. Het adagium bij deze groep luidt vaak: ‘je moet het allemaal zelf uitzoeken en regelen, ook als dat bijna niet te doen is – als je dat niet voor elkaar krijgt dan ben je zwak’. Het is belangrijk om ons te realiseren dat deze kant van het verhaal er ook is. En dat dit net zo goed een veroorzaker van ongezonde stress en dreigende uitval kan zijn.

Over Melissa Schouman

Melissa Schouman, ontwikkelaar en eigenaar van de Burnoutaanpak & preventie. Een gecombineerde vorm van coaching en advisering op gebied van mentaal ziekteverzuim bij organisaties. Met haar langjarige werkervaring als HR manager en haar gespecialiseerde (stress- en burnout) coaching achtergrond, biedt zij concrete en zelfversterkende oplossingen voor medewerkers en hun organisaties.