Business-ecosystemen: de kracht van samenwerking

1988

Ik was net afgestudeerd en ik lag in het voorruim van een vissersboot, schuilend voor de tropenzon, op de weg terug van Tioman, een prachtig eiland met eindeloze palmenstranden en wit koraalzand. Ik had net het boek van F. Capra, the tao of physics uit. Hij stelde vast dat de huidige kennis van de natuurkunde niet beschreven kan worden binnen ons stelsel van logica, ons dominante paradigma.

In die kajuit dacht ik regelmatig terug aan mijn studie, de economische wetenschap. Ik voelde (toen al) weerzin tegen de aloude deterministische micro- en macro-economie en had mij gespecialiseerd in de ‘institutionele economie’, een vakgebied dat meer open stond voor organische en zelfs holistische wetenschapsvisies. Gedurende mijn reis door Azië – en de boeken die ik toen las – leerde ik het oosters perspectief herkennen, een non-intellectuele wijze van beschouwen van de wereld, die zo bleek uit de TAO of Physics, aansloot op de moderne inzichten in de fysica.

In het vooronder fantaseerde ik de contouren van de ‘Tao of Economics’. In mijn scriptie had ik afwijkende ideeën benadrukt, zoals het ‘principe van onzekerheid’ – je kunt onzekerheid niet reduceren, zonder van een gerelateerd verschijnsel een grotere mate van onzekerheid te accepteren. Ook suggereerde ik dat economen veel van de biologische wetenschap zouden kunnen opsteken. Fasegewijze ontwikkeling, evolutionair denken en begrippen zoals fallacy of the misplaced concreteness, dynamisch evenwicht, en de mens als participant in plaats van waarnemer, kwamen al in mijn scriptie terug. Het blijken sleutelbegrippen in het werk van Capra te zijn!

Toen helemaal brand new was het zogenaamde pattern-model, een methodiek waarin de econoom onderkent dat een verschijnsel alleen begrepen en verklaart kan worden aan de plaats en functie die het inneemt in een groter verband, in een web van samenhangende verschijnselen. Een netwerkbenadering die toen eind tachtiger jaren in ontwikkeling kwam.

Vergelijk dit eens met de passage op blz. 116 van Capra’s Tao of Physics:

The most important characteristic of the Eastern world view is the awareness of the unity and mutual interrelation of all things and events, the experience of all phenomena in the world as manifestations of a basic oneness…

In ons dagelijks leven zijn we deze ‘Eenheid’ niet of nauwelijks bewust: wij categoriseren en fragmenteren en benoemen verschillende objecten en verschijnselen. Onze neiging te willen beheersen versterkte deze atomistische kijk op de werkelijkheid.

Quantum theory reveals a basic oneness of the universe. It shows that we cannot decompose the world into independently existing smallest units. As we penetrate into matter, nature does not show us any isolated ‘basic building blocks’, but rather appears as a complicated web of relations between the various parts of the whole. These relations always include the observer in an essential way.

2023

Nu 35 jaar later schrijven managementbladen over business-ecosystems. Slimme bedrijven benutten de kracht van een breed scala aan partners die stuk voor stuk verschillende vaardigheden, ervaring, capaciteit en netwerken inbrengen. Het vergt onderling vertrouwen om effectief en lekker samen te werken. Dit zijn nadrukkelijk andere skills dan die in het beheersingsparadigma dominant zijn.

Ook de complexiteit van veel producten en diensten neemt toe, en veel spelers trekken zich op hun kernactiviteiten terug om voldoende flexibel en veerkrachtig te blijven, waardoor de noodzaak om meer samen te werken evident is.

Het ecosysteem van ASML bestaat uit meer dan honderd partnerbedrijven die samen bijzonder ingewikkelde chipmachines maken. Negentig procent van de onderdelen van zo’n machine wordt geleverd door externe partners. ASML is volledig afhankelijk van het netwerk en het netwerk van ASML. Deze ecosystemen komen doelbewust tot stand, want de betrokken organisaties kiezen voor deelname aan het ecosysteem en geven samen het ecosysteem vorm.

In een dergelijk business-ecosysteem werken de gangbare kwaliteitssystemen minder goed. Six Sigma performance zegt niet zo veel als je samen slechts een beperkt aantal machines oplevert van uitzonderlijke kwaliteit. Nieuwe organisatievormen ondersteunen het leren en ontwikkelen, het blijven experimenteren, en co-creëren. Het komt aan op regie aanbrengen, volgen, afstemmen, eigenaarschap en elkaar wat gunnen.

Organisaties in concurrerende markten zoeken elkaar op. Als stand alone in een mondiale wereldmarkt red je het niet, nu de wereld wordt gekenmerkt door exponentieel versnellende technologische ontwikkeling en disruptieve innovaties. “Running in packs”, riep ooit innovatieprofessor Marco Heckert, werk samen, juist ook tussen organisaties! Innovaties zijn dan ook een resultante van de inzet van verschillende actoren die met elkaar een open systeem vormen dat invloed ondergaat van allerlei juridische, economische, ecologische, sociaalmaatschappelijke, bestuurlijke, politieke, en technologische ontwikkelingen.

Zo kreeg Silicon Valley navolgers, ook in Nederland, zoals Brainport Eindhoven, de Rotterdamse Haven, Foodvalley in Wageningen, Biotech in Leiden en andere initiatieven.

Kenmerken van een bedrijfsecosysteem

1. Niemand is eigenaar

Niemand is eigenaar van een ecosysteem, maar er moet wel een initiator zijn. Een ecosysteem vormt zich rondom een platform waaraan partners waarde kunnen toevoegen. De lead firm is de regisseur en zorgt voor een duidelijke, gedeelde visie, strategie en doelen, zodat het ecosysteem zich kan ontwikkelen tot een interactief vlechtwerk (of meshwork).

Figuur : Cycles of meshworks (Don Beck).

2. Vertrouwen is cruciaal

Het ecosysteem staat of valt bij onderling vertrouwen, maar dat is contrair aan de gewoonten van een competitieve markt. De keten van leveranciers moet een crisis kunnen doorstaan. Partners in die ketens staan zowel competitief als collaboratief tegenover elkaar, dus dat maakt het onderling vertrouwen moeilijk, maar wel noodzakelijk. Dit concept werkt omdat er een wederzijdse afhankelijkheid is. Het voortbestaan en verdere ontwikkeling van het hele ecosysteem is in ieders voordeel en ligt in ieders handen. Netwerkvormen zijn daardoor kwetsbaar: de kracht van de relaties en de gemeenschappelijke ambities houden het geheel in stand en bepalen de veerkracht en vitaliteit van het geheel.

3. Communiceer veel en volledig

Voor het soepel functioneren van een ecosysteem is communicatie essentieel. Voortdurend afstemmen, invoelen, zowel intermenselijk als zakelijk. Op het operationele niveau wordt informatie over processen en gebruikte materialen gedeeld. Op tactisch niveau delen de partners hun doelen en maken ze afspraken over de samenwerking. En op strategisch niveau stemmen ze onderling hun groeiambities af.

4. Gebruik uniforme taal en tooling

Communicatie vraagt om gedeelde waarden, en op elkaar afgestemde culturen. Het helpt als alle partners dezelfde taal spreken, maar bij ASML werken 86 nationaliteiten. Methodische afstemming is net zo belangrijk: ontwikkel audits, reviews, scenario’s en deel die met elkaar. Pas methoden toe die congruent zijn met je ambities en de complexiteit van de omgeving waarin je functioneert. Gebruik dus niets ‘uit de oude doos’ want dat frustreert de relaties en ondermijnt de prestaties.

5. Betrek elkaar in het gehele proces

Om een kortere ontwikkelperiode, een hogere productkwaliteit en een kortere time to market te realiseren, loont het om de leveranciers en partners in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken in het proces. Leveranciers hebben immers veel kennis over de onderdelen die zij leveren en die kennis is nuttig voor de hele keten. Wanneer is een onderdeel bijvoorbeeld verouderd? Hoe snel kan de productie opgeschaald worden? Wat zijn de precieze specificaties? Al die factoren hebben gevolgen voor de totale productietijd. Waar ligt de bottleneck in de keten en hoe kunnen partners elkaar daar bij helpen?

6. Blijf verbinden

Het zakelijke ecosysteem moet bij elkaar worden gehouden en daarom is het belangrijk dat er voortdurend nieuwe connecties tussen de onderdelen worden gemaakt. Benut mensen – webbers – die voortdurend verbindingen tussen organisaties vernieuwen en verdiepen, die het ecosysteem vitaal houden en kansen creëren over de grenzen van het systeem heen.
De netwerkverbinding of ecosysteem, is het eerste organisatiesysteem dat niet angst- gedreven is, maar die primair gericht is op het benutten van potenties, die de toekomst verbeeldt en daarnaartoe werkt. Die concurrentie benut, en de kracht van samenwerking beleeft. Die open staat, veel leert van anderen en weet dat delen uiteindelijk vermenigvuldigt.

Bronnen:

• Marrewijk, M. van (1988) Dagboek van een reiziger
• MT/Sprout Blog over bedrijfsecosysteem

SDO Hogeschool kennismodules

SDO Hogeschool voor Moderne Bedrijfskunde biedt vijf kenmerkende kennismodules aan waardoor HR professionals zich kunnen spiegelen aan de laatste ontwikkelingen en die concreet leren toepassen in hun dagelijks werk.

• Performance management
• Leiderschapsstijlen
• Cubrix Veranderkunde
• Cubrix Organisatiekunde
• Projectmatig werken